Scriptie: De kracht van verbeelding bij duurzaam landgebruik in veengebieden

De masterthesis “For Peat’s Sake: The Power of Imagination in Expanding the Solution Space for Sustainable Peatland Governance“ van Julie Wellens, student Water Science and Management aan de Universiteit Utrecht, onderzoekt de uitdagingen en mogelijkheden van duurzaam beheer van veengebieden in Nederland. Deze veengebieden, die onder druk staan door intensieve landbouwpraktijken, kampen met bodemdaling, uitstoot van broeikasgassen en biodiversiteitsverlies. Traditionele beleidskaders geven vaak voorrang aan economische boven ecologische belangen, wat leidt tot oplossingen die symptomen bestrijden in plaats van de oorzaken aan te pakken. Deze situatie weerspiegelt een bredere “crisis van verbeelding,” waarbij betrokkenen moeite hebben om zich alternatieve, duurzame toekomstbeelden voor te stellen en te omarmen. Er is daarom een dringende behoefte aan transformatieve benaderingen die de huidige landgebruikspraktijken fundamenteel kunnen veranderen voor duurzaam veenbeheer.

Het onderzoek introduceert verbeeldingsvolle benaderingen, zoals het concept “imaginative logics” van Pelzer en Versteeg (2019), om de solution space—de ruimte voor mogelijke oplossingen—te verbreden en stakeholders te helpen nieuwe strategieën te ontwikkelen. Door stakeholders in de Middelburg-Tempelpolder te betrekken in verkennende interviews en reflectieve oefeningen, probeert het onderzoek de verbeeldingskracht van deelnemers aan te spreken om zo nieuwe landgebruiksopties te verkennen en hen van binnenuit tot een ander perspectief te brengen (zie figuur).

De resultaten laten zien dat verbeeldingsvolle benaderingen de oplossingsruimte kunnen verruimen door zelfreflectie te bevorderen, vastgeroeste perspectieven uit te dagen, onderliggende barrières bloot te leggen en samenwerking te stimuleren. Tegelijkertijd blijken diepgewortelde polarisatie, emotionele weerstand en directe praktische zorgen bij stakeholders aanzienlijke obstakels te vormen voor het effectief benutten van deze verbeeldingsvolle benaderingen. Om deze barrières te overwinnen, benadrukt de studie dat een basis van vertrouwen en het erkennen van de gevoelens van stakeholders essentieel zijn voor een open dialoog. Daarnaast kan het herstructureren van economische modellen om duurzaamheid te bevorderen helpen om de druk op onhoudbare praktijken te verlichten. Door lokale stakeholders actief te betrekken in het beleidsproces, worden oplossingen bovendien praktischer en beter afgestemd op de context van de polder. Het waarderen van lokale kennis en het versterken van gemeenschapsbanden zijn eveneens belangrijk om de capaciteit voor duurzaam landbeheer te vergroten.

Hoewel verbeeldingsvolle benaderingen dus een waardevolle bijdrage kunnen leveren aan duurzaam veenbeheer, hangt hun succes af van het eerst aanpakken van fundamentele barrières zoals polarisatie en een tekort aan vertrouwen. De bevindingen bieden een haalbaar pad naar duurzaam beheer van veengebieden en laten zien dat emotionele en sociale dimensies even belangrijk zijn als technische oplossingen.